Manje je poznat detalj iz povijesti hrvatskog, ali i tadašnjeg jugoslavenskog stripa da “Machu Picchu” svoju premijeru nije imao na stranicama novosadske “Stripoteke“, revije u kojoj je – u konačnici – serijal i izlazio. Štoviše, uvijek se uz “Maču Piču” (etimološki, kako se i objavljivao) vezuje “Stripoteka“, kao njegova matična revija. Prvo objavljivanje u “Stripoteci” imao je “Maču Piču” u broju 811 koja je izašla 12. lipnja 1984.
Međutim, svoj prvi susret sa čitateljima, Uško, Slomljeni nos, Vodič i drugi junaci stripa Radovana Devlića imali su godinu i po ranije, u siječnju 1983. u zagrebačkom “Strip magazinu” (broj 24), s čijim je urednicima Borivojem Jurkovićem (glavnom i odgovornom osobom Redakcije romana i stripova kuće “Vjesnik”) i Pavlom Lugarićem, urednikom samog mjesečnika, autor dogovorio objavljivanje “Machu Picchu”.
Međutim, na kraju “balade” sve je ostalo na objavljivanju te prve, uvodne priče (čiju prvu tablu i objavljujemo, kao ilustraciju teksta).
Dobro, “Strip magazin” je izašao još svega tri broja, ali na njegovo mjesto je “uskočio” specijalizirani za domaća ostvarenja “Naš strip“, ali u njemu se nije pojavio “Machu Picchu“, makar mu je mogao (i – trebao) predstavljati jedan od aduta novog strip-izdanja!
Radovan Devlić je bio “brbljav” po svojoj prirodi, u svim stvarima, kako se kaže, ali uz jedan izuzetak – nije bio previše pričljiv na temu zašto je od izdavača iz svog rodnog grada “odnio” u Novi Sad strip koji je trebao predstavljati krunu njegove dotadašnje karijere. I koji je u cjelosti bio njegovo autorsko djelo.
Dobro, tada se je radilo o jedinstvenom tržištu, najvećem dijelu publike je bilo gotovo svejedno da li će “Machu Picchu” čitati u “Strip magazinu“, “Našem stripu” ili u “Stripoteci“, ali lokal-patriotizam do kojeg je Devliću u životu bilo izrazito stalo – u ovom je slučaju “kapitulirao” pred bitno povoljnijim financijskim uvjetima (i plasmanom u inozemstvo, od čega na kraju koliko nam je poznato nije bilo ništa) koje mu je na stol stavila novosadska kuća “Forum”.
Prema riječima Svetozara Tomića, glavnog i odgovornog urednika “Foruma“, ponudili su bili tada Devliću (kao i Kordeju i Perkoviću iz Sarajeva) i stalni radni odnos – kao crtača stripa, ali na njega nije pristao.
Nije nemoguće da je Radovanu Devliću “kap koja je prelila času” bilo odbijanje Borivoja Jurkovića da mu otkupi strip “Karusel” (koji je isto kasnije završio u “Forumu“, ali ovog puta u njihovom izdanju “Spunk novosti” koje je u cijelosti bilo posvećeno jugoslavenskom stripu), a o čemu je bez sustezanja govorio u intervjuu kojeg je dao beogradskom novinaru Draganu Stošiću i koji je objavljen u “NON“-u (tamošnjem pandamu zagrebačkog “Poleta“).
Naravno, i prije i poslije “Machu Picchu” (i “Karusela“) Devlić je surađivao s Redakcijom Romana i stripova.
“Strip magazin” mu je tijekom 1981. objavljivao strip “Kaj 2 O“, prema scenariju Tahira Mujičića (2014. izišao je u albumu u izdanju Matice Hrvatske ogranak Bizovac i njezina urednika Vjekoslava Đaniša), dok mu je “Naš strip” recimo objavio “Priče jednog stroja“.
Mali historijat “Machu Picchu” (čija je i druga i treća epizoda nacrtana tijekom 1983. godine, a što je atribuirao sam Devlić uz svoj potpis “Radovan” na pojedinim strip-tablama) smo napisali iz razloga što je 1984. dobio prestižnu nagradu – proglašen je Najboljim jugoslavenskim stripom godine.
Na poticaj autora ovog teksta, omladinski list “Polet” je ujesen te godine ustanovio ovu nagradu, koja je za produkciju stripa u tadašnjoj državi trebala biti neka vrsta ekvivalenta nagradi za Najbolji roman godine koju je tradicionalno dodjeljivao beogradski politički tjednik “NIN” (pandam zagrebačkom “Danasu“).
Naravno, samim ustanovljenjem nagrade htjeli smo dati svoj mali doprinos “akciji” populariziranja, afirmiranja i razvoja domaćeg stripa.
Stručni žiri koji je te godine trebao odlučiti koji je Najbolji jugoslavenski strip bio je sastavljen od slijedećih članova: Neven Antičević (strip scenarist, Zagreb), Slavko Draginčić (urednik “Stripoteke“, Novi Sad), Ciril Gale (predsjednik “Kluba devete umetnosti“, Ljubljana), Zdravko Zupan (autor i povjesničar stripa, Beograd) i Veljko Krulčić (strip publicist, Zagreb – predsjednik žirija).
Pred njima, odnosno pred nama nije bio “lagan” posao. Em zbog obima produkcije, em zbog kvalitete, em zbog žanrovske i stilske raznovrsnosti. Naravno i zbog – odgovornosti, koju smo imali!
Odmah na početku “žiriranja” (koje je potrajalo satima, uz dvije caffe-pauze) dogovorili smo se da ćemo “gledati” na postignutu sintezu tekstualnog predloška i crtačkog rukopisa, umjetničku razinu stripova, kao i na njihovu originalnost.
Svi stripovi koji su u 1984. premijerno objavljeni na stranicama bilo strip-revija, bilo dnevnih, tjednih ili nekih trećih periodičnih publikacija (uključujući i licencne stripove) mogući su bili laureati, tj. bili su predmet našeg razmatranja.
Spomenuti ću imena samo nekih od “afirmiranih” autora čiji su stripovi isto bili “razmatrani”, jer su imali svoje premijere u tekućoj godini: Ivica Bednjanec, Julio Radilović, Borivoj Dovniković, Milorad Dobrić, pa Željko Lordanić, Rajko Milošević – Gera, Zoran Janjetov, Vjekoslav Ivezić, Ljubomir Filipovski, Krešo Skozret, od dama to je bila Helena Klakočar, itd, itd…
Uzimajući u obzir navedene kriterije, u ono što smo kolokvijalno nazvali “širim izborom” ušli su slijedeći stripovi: “Faet” Aleksandra Hecla, “Balada” Krešimira Zimonića, “Robeo i Rulijeta” i “Fliper Big” Željka Paheka, “Zvijezde” Igora Kordeja, “Machu Picchu” Radovana Devlića, “Smogy Boy” Gorana Delića, “Vještica” Mire Sinovčića, te “Tarzan” i “Ubedljivo nepobedivi” Branislava Kerca.
Nakon toga smo pojedinačno ocjenjivali svaki od navedenih deset naslova, da bismo došli do užeg izbora od šest stripova: “Faet“, “Balada“, “Robeo i Rulijeta“, “Fliper Big““, “Machu Picchu” i “Smogy Boy“. Jasno je bilo da između ovih stripova kvalitativna razlika postoji u – nijansama!
Na kraju, većinom glasova odlučili smo da je Najbolji jugoslavenski strip u 1984. godini “Machu Picchu”.
Za takvu odluku svoj su glas dali Neven Antičević, Slavko Draginčić i Veljko Krulčić.
Zdravko Zupan je bio mišljenja da titula najboljeg stripa pripada “Robeo i Rulijeta” Željka Paheka, dok je Ciril Gale svoj glas dao “Smogy Boyu” Gorana Delića.
Radovanu Devliću kao autoru Najboljeg jugoslavenskog stripa u 1984. godini pripala je diploma (koju je dizajnirao Ivan Doroghy, inače i sam “čovjek stripa”), ali i novčani iznos od 20 tisuća tadašnjih dinara.
Informaciju o nagradi za “Machu Picchu” prenijeli su brojni listovi u tadašnjoj državi, na radio-stanicama, a objavljena je i od strane nacionalne agencije TANJUG.
“Polet” je odmah u prvom broju u 1985. godini objavio intervju (čiji sam ja bio autor) sa “striperom” Radovanom Devlićem, a bio je prihvaćen prijedlog mog naslova “Svatko traži svoj ‘Machu Picchu’“.
Uz portret autora, kojeg je snimio Boris Štajduhar, stavili smo strip-oblačić (odnosno, balončić) u kojem je pisalo “ja sam lud za stripovima”.
Piše: Veljko Krulčić